‘What doesn’t kill you makes you stronger’, een veelgebruikte uitspraak, eigendom van de filosoof Nietzsche. Deze wijsheid wordt vaak gebruikt om een vervelende situatie een positieve draai te geven. Maar heeft de uitspraak ook enige wetenschappelijke onderbouwing? Daarvoor moeten we het fenomeen hormesis onder de loep nemen.

Hormesis betekent ‘prikkeling’ in het Grieks. Volgens deze theorie kunnen schade en stress een gezonde invloed hebben. Een stof die schadelijk is in een hoge dosis, kan bij een lage dosis een positief effect hebben. Vandaar de prikkeling. Hormesis draait namelijk om de reactie van cellen en organismen op matige stress. Die milde stress kan zich op verschillende manieren uiten, zowel fysiek als mentaal. Denk hierbij aan schadelijke chemische stoffen of lichamelijke belasting, maar ook psychische stress kan je sterker maken.

Hoe werkt hormesis?

Je lichaam wilt de stressor afweren. De milde stress roept daarbij overcompensatie op. Dit heeft een gunstig effect op de afweer tegen de stressor en verbetert de conditie. Neemt de stress echter hand over hand toe, dan neemt het positieve effect af. In dit geval wegen de schadelijke effecten van de stress zwaarder dan de positieve effecten. Maar ook te weinig stress zorgt ervoor dat de positieve effecten slinken. Het is dus cruciaal dat de stress mild is: aanwezig, maar niet overheersend.

Medicijnen kunnen ook gebruik maken van hormesis. Denk bijvoorbeeld maar aan vaccinatie, waar je ‘geprikkeld’ wordt door een schadelijke stof. Je lichaam verweert zich tegen deze stressor, en uiteindelijk word je hier sterker van.

Het belang van herstellen

In de praktijk zie je hormesis terug in bijvoorbeeld krachttraining. De gewichten die je tilt zorgen voor stress op de spieren. Dat uit zich uiteindelijk in spierpijn. Je spieren moeten herstellen, wat ze sterker maakt. Maar als je de stress op de spieren te groot maakt door te hard te trainen, dan beschadig je je spieren zo erg dat je een blessure oploopt. De negatieve effecten van krachttraining overschaduwen nu de positieve. De theorie achter hormesis in de praktijk: zorg voor milde stress tijdens het trainen.

Het is van belang om door te hebben dat hormesis niet bij alle vormen van stress in werking is. Stress rondom bijvoorbeeld je financiën, of stress achter het stuur hebben geen herstelperiode en dus geen positief effect. Ook chronische stress is gewoon ongezond.

Uiteindelijk geldt bij stress dus een regel die we in veel facetten van het leven hanteren: alles met mate.